[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Inkwizycja splata się też ze sprawą prześladowań %7łydów. Jurysdykcja
średniowiecznych inkwizytorów nie obejmowała wprawdzie wyznawców judaizmu, z
definicji, bowiem dotyczyła jedynie oskarżeń o herezję, a więc ograniczała się do grona ludzi
ochrzczonych. %7łydów mogła objąć jedynie w oparciu o p[postawiony im zarzut wspierania
czy uprawiania czarów co też miało miejsce.
Inkwizycja obejmowała jednak %7łydów, którzy pod przymusem przyjęli
chrześcijaństwo i stali się nawróconymi , czyli conversos. Stało się to na progu czasów
nowożytnych, kiedy rodziła się inkwizycja hiszpańska.
Jeżeli %7łyd został ochrzczony, a następnie powrócił do swojego poprzedniego
wyznania, traktowano go już nie jako wyznawcę judaizmu, lecz jako chrześcijanina
odstępcę. Kiedy %7łyd staje się heretykiem zdefiniował to trybunał w Pamiers w południowej
Francji w 1320 roku przy okazji procesu niejakiego Barucha, ochrzczonego %7łyda,
oskarżonego o potajemne praktykowanie swej dawnej wiary. Ano wtedy, kiedy przyjął
chrześcijańska wiarę nie protestując publicznie przeciw użyciu siły, gdy zanurzano go w
chrzcielnicy, a potem znów wrócił do judaizmu.
Hiszpania była terenem, w którym od lat czterdziestych XV wieku oskarżenia oraz
wystąpienia przeciw conversos zaczęły się mnożyć. W 1462 roku król Kastylii, Henryk IV
(1454-1474), mianował pierwszych w historii kastylijskich inkwizytorów. Ich siedzibą było
Toledo.
W 1477 roku królowa Izabela i jej mąż Ferdynand zwrócili się do papieża Sykstusa IV
(1471-1484) z prośba o wydanie specjalnej bulli powołującej do życia inkwizycję, co też
papież 1 listopada 1478 roku uczynił. Wybór inkwizytorów pozostawił monarchom. NA
siedzibę inkwizycji wyznaczono Sewillę. W połowie pazdziernika 1480 roku inkwizytorzy
przystąpili do pracy, a rok pózniej wykonano pierwsze wyroki śmierci.
W 1482 roku powołano nowe trybunały w Cordobie, a w roku następnym w Ciudad
Real i Jaen. W 1483 roku Ferdynand i Izabela powołali do życia Consejo de la Suprema y
General Inquisicion (Radę Najwyższej i Generalnej Inkwizycji) co przyczyniło się do
przekształcenia instytucji kościelnej w państwową, królewską. Było to jedno z ministerstw
ówczesnego królestwa Hiszpanii obok Rady Państwa, Finansów, Kastylii i Aragonu.
Prezydentem został mianowany Tomas de Torquemada i to on opracował pierwsze
instrucciones, którymi miały się kierować w swej pracy wszystkie lokalne trybunały
hiszpańskiej inkwizycji. Rada wymagała od nich wysyłania sprawozdań ze wszystkich
dochodzeń, a od początku XVII wieku zastrzegła sobie prawo wydawania wyroków.
Równolegle odnowił Ferdynand inkwizycję w Aragonie, przecinając natychmiast
jakiekolwiek więzy łączące ją z władzą kościelną papieska, biskupią czy zakonną a
podporządkowując ją ściśle koronie. Dnia 17 pazdziernika 1483 roku mianował Torquemadę
Generalnym Inkwizytorem Aragonu, Walencji i Katalonii, łącząc ostatecznie aragońską i
kastylijską inkwizycję pod jednym zwierzchnictwem, sprawowanym przez królewskiego
ministra.
Od 1500 roku stosowano w Hiszpanii tak zwany edykt wiary, czyli ogłoszenie
ekskomuniki wszystkich, którzy zatają herezję swoją lub cudzą. To spowodowało istotna
lawinę denuncjacji, a zwłaszcza samooskarżeń i dochodzeń. Inkwizycja hiszpańska wydała w
latach 1550-1800 od trzech do czterech tysięcy wyroków śmierci, na ponad dwieście tysięcy
dochodzeń z czego cztery piąte przypada na pierwszych trzydzieści lat działalności. Wobec
47
winnych stosowano na przykład: konfiskatę mienia, uwięzienie, wygnanie, chłostę, galery,
odbycie pielgrzymki czy noszenie wyróżniającego stroju.
W Hiszpanii obserwowano szczególne nadużycia inkwizycji, która uległa wpływom
rządowym. Papieże ponawiali protesty, wciąż kasowali wyroki trybunałów hiszpańskich, na
przykład Innocenty VIII (1484-1492) skasował około dwustu wyroków w ciągu jednego roku,
Aleksander VI (1492-1503) dwieście pięćdziesiąt w 1498 roku. Paweł II (1464-1471), Pius IV
(1559-1565), Grzegorz XIII (1572-1585), Innocenty XII (1691-1700) ciągle zajmowali wobec
roszczeń rządu hiszpańskiego oporna pozycję. Różnica zdań była tak wielka, że doprowadziła
do ostrego sporu, w wyniku, którego rząd Hiszpanii postanowił zaprowadzić cenzurę,
wstrzymał ogłaszanie komunikatów papieskich, a nawet posunął się tak daleko, iż groził
śmiercią tym wszystkim, którzy pomocy Rzymu wzywali. W 1509 roku nowy edykt rządowy
nakładał wręcz karę śmierci za ogłaszanie w Hiszpanii aktów Stolicy Apostolskiej,
skierowanych przeciwko inkwizycji. Doszło wreszcie do tego, że w roku 1519 papież Leon X
(1513-1521) wyklął, wbrew woli Karola V, nie tylko wielkiego inkwizytora hiszpańskiego,
ale i jego wszystkich pomocników.
Według księdza Lloriente, opisującego dzieje inkwizycji, z wyroku hiszpańskich
trybunałów stracono 234 526 ofiar. Z tego blisko dziesięć tysięcy było spalonych in effigie (to
znaczy w wizerunku, bo winowajcy umknęli, a palono ich portrety lub ich kukły), zaś
206 546 osób skazano na pokuty kościelne.
Inkwizycja portugalska powstała pół wieku pózniej niż hiszpańska, a powodem jej
powołania był masowy napływ do Portugalii najpierw conversos, a potem innych
uciekających %7łydów. Począwszy od XVI wieku nowy portugalski władca Joao III zaczął
aktywnie zabiegać na dworze papieskim o utworzenie inkwizycji w swoim kraju. Pierwsze
[ Pobierz całość w formacie PDF ]