[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Zwiadome korzystanie z licznych w sumie słów sterujących ułatwi czytelnikowi szybkie i skuteczne zagłębianie
się w tekst każdego autora.
Sposób i szybkość czytania
38
Po dokonaniu rozpoznania sygnałów graficznych i słów sterujących czytelnik ponownie zwiększa szybkość
czytania i w miarę wgłębiania się w tok wywodu autora łatwiej przyswaja treść, zwalnianie zaś tempa we
wskazanych poprzednio miejscach staje się mniej wyczuwalne. Ponowne zmniejszenie szybkości czytania
obserwuje się dopiero pod koniec tekstu.
Opisana taktyka czytania jest jedynie uogólnionym prostym przykładem. Za każdym razem wymaga ona
stosownej adaptacji w zależności od charakteru materiału.
Wybór sposobu czytania i przyjęcie określonej szybkości czytania zależy w praktyce od dwóch grup
czynników, tj. obiektywnych i subiektywnych, które teraz omówimy.
Do obiektywnych czynników zalicza się przede wszystkim cechy merytoryczne, tj. stopień trudności i
złożoności tekstu oraz cechy formalne tekstu. Wyniki badań potwierdzają zależność czytania od cech
merytorycznych. Wraz z narastaniem trudności tekstu zwiększa się liczba zatrzymań oka w wierszu,
równocześnie narasta częstotliwość regresji, co w konsekwencji obniża szybkość czytania i wydłuża czas
lektury.
Z kolei do formalnych charakterystyk tekstu warunkujących czytanie należy zaliczyć: krój czcionki, kolor
druku, gatunek i kolor papieru, odległość między literami i wierszami, a także układ tekstu na stronicy.
Krój czcionki, który może występować w licznych odmianach (np. pismo tekstowe, cienkie proste, kursywa,
wersaliki), ma najbardziej czytelny kształt wówczas, gdy stosunek szerokości do wysokości wynosi 2:3.
Natomiast z punktu widzenia łatwości spostrzegania optymalna proporcja między grubością konturu (kreski)
litery a jej wysokością wynosi 1:6 przy kontraście pozytywowym (czarne litery na białym tle) oraz 1:10 przy
kontraście negatywowym (białe litery na czarnym tle). Nazbyt grube kontury liter pogarszają czytelność druku.
W normalnych warunkach druk biały na czarnym tle jest znacznie mniej czytelny niż czarny na tle białym,
który - jak wykazały badania - czyta się od 10 do 40% szybciej. Ponadto, oko wykonuje więcej fiksacji podczas
czytania druku białego niż podczas czytania druku czarnego.
Z kolei papier powinien być na tyle gruby (min. 0,075 mm), by druk nie przebijał z jednej stronicy na drugą,
powinien mieć matową i niesatynowaną powierzchnię, być jak najbielszy i bez połysku. Jednak, zdaniem
niektórych autorów, nie tyle ważny jest gatunek papieru, co odpowiednie oświetlenie.
Obecnie coraz szersze zastosowanie znajduje czarny druk na barwnym papierze, ichociaż pomiary widzialności
takich tekstów różnią się między sobą, nie ma to większego wpływu na stopień czytelności. Czytelnicy wolą
jednak druk na białym tle lub tylko w minimalnym stopniu barwionym.
Duże znaczenie dla szybkości oczytania ma natomiast odległość między literami, która powinna wynosić 0,2-
0,3 ich szerokości oraz odległość między wierszami. Ta ostatnia zależy od wysokości liter i wynosi 1:1 - 1:1,2
proporcji wysokości litery do odległości między wierszami.
Ważna jest również długość wiersza i rozmieszczenie tekstu na stronie. Ustalono na przykład, że osobom wolno
czytającym łatwiej czytać dłuższe wiersze, wydrukowane dużą czcionką, natomiast szybko czytającym -
wiersze krótkie, wydrukowane drobną czcionką.
Równocześnie lepsze wyniki czytania osiąga się wówczas, gdy tekst - zamiast obecnie tak rozpowszechnionego
układu kolumnowego - będzie drukowany w szpaltach. Najodpowiedniejsza jest szpalta licząca 5-6 słów, jak to
zwykle stosuje się w gazetach.
Panuje także opinia, że dobry poziom czytelności układu typograficznego stronicy tekstu zapewniony jest
wówczas, gdy około 50% jej powierzchni zajmuje przestrzeń zadrukowana, pozostałą zaś część zajmują
marginesy. Te proporcje dają także dobry efekt estetyczny. Faktem jednak jest, że obserwuje się różnorodność
praktyk w tym względzie.
39
Ogólnie można uznać, że istnieją jeszcze pewne rezerwy, aby dzięki typografii zwiększyć wydajność pracy
umysłowej.
Z kolei do subiektywnych czynników określających szybkość czytania należy zaliczyć przede wszystkim
stopień ukształtowania nawyków czytania oraz znajomość różnych sposobów czytania. Im wyższe kwalifikacje
czytelnicze, tym bogatsze doświadczenia w rozpoznawaniu graficznych obrazów poszczególnych słów i tym
samym większa naturalna szybkość czytania.
Pewien wpływ ma także nastawienie psychiczne, z jakim czytelnik przystępuje do lektury. Nastawienie na
głębokie i pełne rozumienie tekstu będzie hamować szybkość, i odwrotnie - chęć uchwycenia jedynie istoty
wywodów autora przyspiesza proces czytania.
Z powyższym czynnikiem ma związek również psychofizyczny stan czytelnika: Znużenie, niedomagania
fizyczne czy wzburzenie emocjonalne przeszkadzają w skupieniu uwagi i wpływają hamująco na przebieg
procesu czytania.
Ważnym uwarunkowaniem szybkości czytania jest aktywność procesów nerwowych. W zależności od stopnia
tej aktywności czytelników można ogólnie podzielić na dwie grupy: takich, którzy niejako ze swej natury
czytają szybko (są nimi najczęściej cholerycy i sangwinicy) oraz czytających wolno (są nimi przeważnie
melancholicy i flegmatycy).
Szybkich czytelników charakteryzuje, obok dużej początkowej szybkości czytania, intensywne jej narastanie w
trakcie ćwiczeń, połączone jednakże z powierzchownym rozumieniem czytanego tekstu. Dlatego zaleca się im
stopniowe zwiększanie w czasie ćwiczeń szybkości czytania i równocześnie świadomą koncentrację uwagi na
dokładnym rozumieniu czytanego tekstu.
Natomiast osoby wolno czytające prezentują podczas treningów mały przyrost szybkości, któremu towarzyszy
dobre rozumienie czytanego tekstu. Zaleca się, by w początkowym okresie ćwiczeń zwrócili główną uwagę na
zwiększanie szybkości czytania.
I wreszcie do subiektywnych uwarunkowań czytania zaliczana jest także rola analizatorów mowy, słuchu i
wzroku, jaką one pełnią w procesie czytania. To kryterium jest podstawą podziału czytelników na trzy grupy:
na wzrokowców, słuchowców i osoby o charakterystyce pośredniej.
40
Ludzie z tzw. myśleniem wizualnym (wzrokowcy) łatwo i dobrze opanowują szybkie czytanie, gdyż główną
funkcję w percepcji spełnia
u nich analizator wzroku. Czynniki mowy i słuchu hamujące szybkość czytania występują u nich w niewielkim
stopniu.
Z kolei, czytelnicy, którzy w celu lepszego przyswojenia tekstu odczuwają potrzebę wymawiania go
(słuchowcy), czytają bardzo wolno. Dominuje u nich artykulacja, która sprawia - jak pamiętamy, że
[ Pobierz całość w formacie PDF ]